Rynek samochodów używanych. Propozycja uporządkowania prawa

Aby przeciwdziałać tym patologiom Forum Rynku Samochodów Używanych przygotowało pakiet projektów zmian prawnych i wzywa rząd do podjęcia pilnych prac ustawodawczych, które wprowadzą mechanizmy pozwalające zwalczać najbardziej patologiczne zjawiska na rynku.

 FRSU zdiagnozowało cztery najbardziej palące i wymagające najpilniejszej interwencji ustawodawcy obszary problemowe, które od lat są barierą w rozwoju uczciwego i bezpiecznego dla konsumentów rynku samochodów używanych w Polsce. Rozwiązania te wspierają także inne organizacje działające w branży motoryzacyjnej: Polska Izba Motoryzacji, Polski Związek Przemysłu Motoryzacyjnego, Stowarzyszenie Forum Recyklingu Samochodów, Związek Dealerów Samochodów i Związek Rzemiosła Polskiego.

Problem 1
Fikcyjne zaniżanie wartości sprowadzanych z zagranicy samochodów – niższe wpływy z podatku akcyzowego

Obowiązujące przepisy dotyczące opodatkowania samochodów podatkiem akcyzowym oparte są na dwóch czynnikach - podstawie opodatkowania którą stanowi wartość pojazdu oraz stawki uzależnionej od pojemności silnika (3,1% dla pojazdów do 2000 cm pojemności orz 18,6% dla pojazdów o pojemności silnika powyżej 2000 cm). Powyższa konstrukcja przyczynia się do nadużyć. Podstawa opodatkowania podatkiem akcyzowym jest często zaniżana w ramach tzw. prywatnego importu. Praktyka ta, polegająca na zaniżaniu wartości pojazdu w zawieranych za granicą pisemnych umowach kupna-sprzedaży, faktycznie prowadzi do obniżenia wpływów do budżetu państwa. Co prawda aktualne postanowienia ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (art. 104 ust. 8) przewidują możliwość kwestionowania przez organy podatkowe wysokości podstawy opodatkowania jednakże ustawodawca użył uznaniowej przesłanki wszczęcia takiej kontroli posługując się niezdefiniowanym zwrotem „znacznie odbiega od średniej wartości rynkowej tego samochodu” .

Akty prawne wymagające zmiany:
Ustawa z dnia 6 grudnia 2008 r. (Dz.U. z 2009 r. Nr 3, poz. 11 z późn.zm).

Proponowane zmiany w aktach prawnych:
Dodać w art. 104 po ust.9 ust. 9a o treści:

„9a. Za wysokość znacznie odbiegającą od średniej wartości rynkowej samochodu, o której mowa w ust. 8 i ust. 9, uznaje się wysokość podstawy opodatkowania, która bez uzasadnionej przyczyny odbiega o co najmniej 25% od średniej wartości rynkowej tego samochodu osobowego”.

Problem 2
Niski poziom ochrony interesów kupującego przy nabyciu pojazdu używanego, bardzo często występujące zjawisko zatajania lub fałszowanie informacji o sprzedawanym pojeździe

Celem zmiany przepisów jest zwiększenie pewności obrotu pojazdami używanymi (chociaż same zapisy nie będą rozróżniać pojazdu nowego od używanego) poprzez zwiększenie wymagań formalnych dla umowy sprzedaży. Nowe zapisy doprowadzą do zwiększenia ochrony prawnej nabywców pojazdów. Dochodzenie roszczeń od sprzedawcy w przypadku np. zaniżenia wskazania licznika czy ukrycia faktu wypadkowości pojazdu jest wprawdzie możliwe także na podstawie obecnych przepisów, ale doświadczenie pokazuje, że obowiązek zawarcia odpowiednich oświadczeń w tym zakresie bezpośrednio w umowie sprzedaży powodować będzie u sprzedających większą świadomość odpowiedzialności prawnej i zmusi ich do podawania prawdziwych informacji, co będzie siłą rzeczy zwiększać będzie pewność obrotu prawnego.

Akty prawne wymagające zmiany:
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93).

Proponowane zmiany w aktach prawnych:
Po art. 461 Kodeksu cywilnego dodaje się art. 462 w brzmieniu:
„_Art. 462.Pojazdami samochodowymi są środki transportu wyposażone w silnik mające co najmniej cztery koła przeznaczone do przewozu osób lub zaprojektowane i wykonane do przewozu ładunków._”

W art. 546 Kodeksu cywilnego po § 1 dodaje się § 11 w brzmieniu:
„§ 11. Umowa sprzedaży pojazdu samochodowego musi zawierać oświadczenie sprzedawcy dotyczące stanu technicznego pojazdu w zakresie:
1)     rzeczywistego przebiegu pojazdu,
2)     wypadków i kolizji, w których pojazd uczestniczył,
3)     systemów zabezpieczających (pasy bezpieczeństwa i poduszki powietrzne),
4)     ograniczania toksyn w spalinach i czy nie usunięto z pojazdu katalizatora lub filtra cząstek stałych."

W art. 546 Kodeksu cywilnego po § 11 dodaje się § 12 w brzmieniu:
„§ 12. Oświadczenie o którym mowa w §11 stanowi oświadczenie pod rygorem odpowiedzialności karnej, o którym mowa w art. 233 §6 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 88, poz. 553)”

W ustawie wprowadzającej powyższe przepisy należy zawrzeć przepis intertemporalny, zgodnie z którym przepisy będą miały zastosowanie do umów zawartych po jej wejściu w życie.

[page_break]

Problem 3
Powszechne zjawisko fałszowania wskazań licznika w pojazdach używanych sprowadzanych z zagranicy, niski poziom ochrony interesów kupującego przy nabyciu pojazdu używanego

Certyfikat (zaświadczenie) zdatności do ruchu drogowego jest dokumentem opisanym w załączniku II pkt. 3 dyrektywy Komisji Europejskiej 2010/48/UE z dnia 5 lipca 2010 r. dostosowującej do postępu technicznego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/40/WE w sprawie badań zdatności do ruchu drogowego pojazdów silnikowych i ich przyczep.

Na podstawie rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej w sprawie zakresu i sposobu przeprowadzania badań technicznych pojazdów oraz wzorów dokumentów stosowanych przy tych badaniach z dnia 26 czerwca 2012 r. (Dz.U. z 2012 r. poz. 996) taką rolę w Polsce ma spełniać dokument – „Zaświadczenie o przeprowadzonym badaniu technicznym pojazdu”. Dokument ten w całej Unii występuje w zestandaryzowanej formie, i tak w Polsce, jak i innych krajach oprócz informacji o pojeździe w zakresie numeru VIN, daty następnego okresowego badania technicznego, będzie także zawierał odczyt licznika przebiegu pojazdu w momencie badania. Wymaganie powyższego dokumentu przy rejestracji pojazdu jest postulatem, który ma przede wszystkim urealnić fakt wykonania i ważności badania technicznego samochodu przy jego rejestracji, a nadrzędnym celem jest zapobiegniecie procederowi cofania liczników, w szczególności w przypadku pojazdów sprowadzanych do Polski z terenu innych krajów UE.

Akty prawne wymagające zmiany:
Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2012 r., poz. 1137 oraz z 2013 r. poz. 700).

Proponowane zmiany w aktach prawnych
Art. 72 pkt 4 Prawa o ruchu drogowym otrzymuje brzmienie:_
„_4. zaświadczenia o pozytywnym wyniku badania technicznego pojazdu, jeżeli jest wymagane albo dokumentu o którym mowa w załączniku II pkt. 3 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/40/WE w sprawie badań zdatności do ruchu drogowego pojazdów silnikowych i ich przyczep.”

W art. 72 Prawa o ruchu drogowym po ust. 2b dodaje się ust. 2c w brzmieniu:
„2c. W przypadku pojazdu zarejestrowanego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub sprowadzonego z terytorium państwa będącego państwem członkowskim, dla którego wykonanie badania technicznego miało miejsce przed 1 stycznia 2014 r. zamiast dokumentu o którym mowa w ust. 1 pkt 4. dopuszcza się przedstawienie dowodu rejestracyjnego pojazdu lub innego dokumentu wydanego przez właściwy organ państwa członkowskiego, potwierdzającego wykonanie oraz termin ważności badania technicznego.”

Problem 4
Powszechne zjawisko fałszowania wskazań licznika w pojazdach używanych, niski poziom ochrony interesów kupującego przy nabyciu pojazdu używanego

Wprowadzenie penalizacji cofania licznika doprowadzi do zwiększenia bezpieczeństwa dla osoby kupującej pojazd na rynku wtórnym, ponieważ skutkiem jego wprowadzenia będzie ściganie z urzędu osób dopuszczających się cofania liczników w pojazdach mechanicznych w celu osiągnięcia korzyści majątkowych, co zdecydowanie przyczyni się do zmniejszenia skali tego zjawiska, które obecnie ma charakter nagminny. Zgodnie z przedstawionym Związkowi Dealerów Samochodów przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Karnego działającą przy Ministrze Sprawiedliwości stanowiskiem cofnięcie licznika w samochodzie w celu uzyskania za niego wyższej ceny stanowi wypełnienie znamion art. 286 Kodeksu karnego, ale według stanowiska ZDS nie likwiduje to problemu świadczenia „usług” cofania liczników, które jest oferowane przez obecne na rynku podmioty. Art. 286 Kk nie znajduje zastosowania do działań takich podmiotów, ponieważ czyny te nie wypełniają wszystkich znamion przestępstwa oszustwa z art. 286 kk.

Przepis ten określa czynność sprawczą jako doprowadzenie innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem własnym lub cudzym za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania. Oczywistym jest zatem, że klient takiego warsztatu - właściciel samochodu nie jest wprowadzany w błąd, ponieważ świadomie i z własnej woli decyduje się na skorzystanie z takiej usługi. Większość klientów tego typu zakładów stanowią oczywiście zawodowi handlarze pojazdami używanymi i cofanie liczników w ich pojazdach ma na celu oszustwo klientów końcowych tych handlarzy. W takiej sytuacji bardzo trudne jest jednak wykazanie odpowiedzialności cofającego licznik z tytułu pomocnictwa. Strona podmiotowa pomocnictwa wyraża się w zamiarze, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, co oznacza, że może być popełnione tylko umyślnie.

Pracownicy zakładu oferującego usługę cofania liczników mogą nie mieć świadomości, iż  swoim działaniem ułatwią popełnienie czynu zabronionego przez klienta, a w przypadku zagrożenia odpowiedzialnością karną mogą oni twierdzić, że nie mieli świadomości, że cofanie licznika następuje w celu oszustwa innej osoby. Nie znają oni istotnych elementów czynu zabronionego, którego popełnienie ułatwiają sprawcy. Aby mogli mieć postawiony zarzut pomocnictwa powinni być świadomi o jakie przestępstwo chodzi. Udowodnienie działania umyślnego pracownikowi warsztatu jest w tej sytuacji  praktycznie niemożliwe. Tym samym zassane jest wprowadzenie oddzielnego przepisu, który będzie penalizował sam czyn zmieniania stanu licznika, bez odnoszenia się w zasadzie do strony podmiotowej.

Akty prawne wymagające zmiany
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553)

Proponowane zmiany w aktach prawnych
Po art. 290 Kodeksu karnego dodaje się art. 290a w brzmieniu:
„Art. 290 Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, zmienia stan licznika całkowitego przebiegu pojazdu mechanicznego podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 3.”

Powyższe projekty zmian zostały przekazane do Prezesa Rady Ministrów, Ministerstwa Finansów, Ministerstwa Rozwoju, Ministerstwa Sprawiedliwości, Ministerstwa Infrastruktury i Budownictwa oraz do odpowiednich Komisji Sejmu RP.