Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Automatyczna skrzynia biegów. Rodzaje przekładni i eksploatacja

Mariusz Zbyszyński
Automatyczna skrzynia biegów, to przede wszystkim komfort w codziennym użytkowaniu auta, ale także bezpieczeństwo, ponieważ kierowca nie musi zajmować się doborem przełożeń i skupia się w głównej mierze na kierowaniu. Dzisiejsze przekładnie potrafią optymalizować spalanie, a to niekiedy niemały plus finansowy.Fot. Archiwum
Automatyczna skrzynia biegów, to przede wszystkim komfort w codziennym użytkowaniu auta, ale także bezpieczeństwo, ponieważ kierowca nie musi zajmować się doborem przełożeń i skupia się w głównej mierze na kierowaniu. Dzisiejsze przekładnie potrafią optymalizować spalanie, a to niekiedy niemały plus finansowy.Fot. Archiwum
Automatyczna skrzynia biegów, to przede wszystkim komfort w codziennym użytkowaniu auta, ale także bezpieczeństwo, ponieważ kierowca nie musi zajmować się doborem przełożeń i skupia się w głównej mierze na kierowaniu. Dzisiejsze przekładnie potrafią optymalizować spalanie, a to niekiedy niemały plus finansowy.

Szukając samochodu używanego warto wiedzieć jaki rodzaj skrzyni jest zamontowany w danym egzemplarzu. Ignorowanie jej charakterystyki i typu może być poważnym błędem, który dość mocno może obciążyć nasz portfel. Spójrzmy zatem, jakie rodzaje skrzyń biegów znajdziemy na rynku oraz co zrobić, żeby eksploatacja „automatu” przebiegała możliwie bezproblemowo.   

Automatyczna skrzynia biegów. Rodzaje przekładni

  • a) zautomatyzowana

W tym projekcie zamysł inżynierów był taki, żeby zrobotyzować klasyczną skrzynię manualną, co oznacza, że obsługą „zwykłego” sprzęgła zajmuje się elektronika. Użytkownik dodatkowo ma możliwość zmiany biegów łopatkami przy kierownicy lub „joystickiem”. Skrzynia ułatwia jazdę, ale ma poważne wady, mianowicie przy zmianie przełożeń szarpie oraz działa bardzo ospale, co (szczególnie w ruchu miejskim) bywa uciążliwe. Na dodatek koszty napraw takich skrzyń bywają wysokie. Często występujące oznaczenia skrzyni to: Selespeed, Sensodrive lub Easytronic. Przykładowo była montowana w Alfie Romeo 156, co ciekawe również w BMW serii 3 (E36), a także Fiacie 500, Oplu Astrze H, Peugeocie 208, Renault Twingo, Toyocie Corolli czy też Volkswagenie Up!.

  • b) hydrokinetyczna

To skrzynia, która jeszcze nie tak dawno była bardzo popularna. Dziś wypierana jest przez nowsze konstrukcje. Składa się z zespołu sprzęgła hydrokinetycznego lub też przekładni hydrokinetycznej wraz z kilkoma przekładniami planetarnymi. W tej konstrukcji, koła zębate w przekładniach planetarnych łączy się lub blokuje przy pomocy cięgieł ciernych i hamulców wielotarczowych.

Skrzynię wypełnia się rzecz jasna olejem, dzięki temu, jej poszczególne elementy mogą bez problemu pracować. Konstrukcyjnym rozwinięciem skrzyni hydraulicznej, jest skrzynia hydrauliczno-elektryczna oraz skrzynia ze sterowaniem elektronicznym.  Wadą tego rozwiązania jest stosunkowo niska efektywność pracy, a dokładniej duże straty energii, które osłabiają osiągi i generują wyższe spalanie. Jednakże skrzynia prezentuje ponadprzeciętną trwałość oraz gwarantuje komfortową jazdę dzięki płynnemu działaniu. Stosowana była praktycznie przez wszystkich producentów aut, takich jak m.in.: Mercedes, BMW, Audi, Ford, Renault czy też Volvo (w modelach V70, XC70, S60 oraz S80).

  • c) bezstopniowa
Automatyczna skrzynia biegów, to przede wszystkim komfort w codziennym użytkowaniu auta, ale także bezpieczeństwo, ponieważ kierowca nie musi zajmować
Automatyczna skrzynia biegów, to przede wszystkim komfort w codziennym użytkowaniu auta, ale także bezpieczeństwo, ponieważ kierowca nie musi zajmować się doborem przełożeń i skupia się w głównej mierze na kierowaniu. Dzisiejsze przekładnie potrafią optymalizować spalanie, a to niekiedy niemały plus finansowy.

Fot. Audi

Zasadę jej działania można przyrównać do systemu przerzutek rowerowych, jednakże w samochodowych skrzyniach nie używa się kół zębatych, a w zamian za to kół pasowych o kształcie stożków. Połączenie tworzy się za pośrednictwem pasa lub łańcucha, a przełożenia zmienia się w wyniku zsuwania lub rozsuwania kół. Wciśnięcie pedału przyspieszenia sprawia, że obroty utrzymywane są na stałym poziomie, a samochód nabiera prędkości do momentu zwolnienia pedału gazu. Moment obrotowy przenoszony jest w sposób ciągły, brak szarpnięć i płynność jazdy, to wyróżniki, które zadowolą spokojnie jeżdżącego kierowcę.

Do ciekawostek należy zaliczyć fakt istnienia swoistego „symulatora zmiany biegów” w niektórych przekładniach CVT. To rozwiązanie idealne dla tych, którym trudno porzucić dawne nawyki z jazdy samochodami ze skrzyniami manualnymi. Drugą szalenie charakterystyczną cechą skrzyń CVT jest brak słyszalnej korelacji między stopniowym zwiększaniem prędkości a wzrostem obrotów silnika.

Użytkownik preferujący dynamiczny styl jazdy może skarżyć się głośną pracę silnika na wysokich obrotach. Oznaczana była jako CVT, e-CVT, Lineartronic lub Multitronic, i przykładowo stosowana przez takie firmy jak: Toyota, Subaru, Nissan, Honda, Mitsubishi oraz Audi (w modelach m.in. A4 B6,B7, B8, A5, A6 a nawet A8).

  • d) dwusprzęgłowa
Automatyczna skrzynia biegów, to przede wszystkim komfort w codziennym użytkowaniu auta, ale także bezpieczeństwo, ponieważ kierowca nie musi zajmować
Automatyczna skrzynia biegów, to przede wszystkim komfort w codziennym użytkowaniu auta, ale także bezpieczeństwo, ponieważ kierowca nie musi zajmować się doborem przełożeń i skupia się w głównej mierze na kierowaniu. Dzisiejsze przekładnie potrafią optymalizować spalanie, a to niekiedy niemały plus finansowy.

Fot. Volkswagen

Jak nazwa wskazuje, składa się z dwóch sprzęgieł, które mogą być w wersji suchej (słabsze silniki) lub mokrej. Jedno sprzęgło obsługuje biegi nieparzyste oraz bieg wsteczny, drugie sprzęgło obsługuje biegi parzyste. Oprócz tego są jeszcze po dwa wałki sprzęgłowe i po dwa wałki główne, i to wszystko zapewnia zmianę przełożeń w ułamku sekundy. Efektem tej konfiguracji są lepsze osiągi samochodu i niższe spalanie w cyklu uśrednionym. Jej wadą jest ograniczona trwałość oraz predyspozycje do szarpania przy ruszaniu. Często występuje pod nawą DSG, S-Tronic, PowerShift, TCT, DCT i montowana jest w m.in. Audi A4, A6, Seat Leon, Skoda Octavia i Superb, Volkswagenie Golfie i Passacie, a nawet w odpowiedniej wersji w Bugatti Veyron.

Automatyczna skrzynia biegów. Podstawowe zasady użytkowania automatycznej skrzyni biegów

Użytkując automatyczną skrzynię biegów, warto zapamiętać, aby nie wybierać niepotrzebnie trybu N w trakcie jazdy lub podczas chwilowego zatrzymania. Tryb ten potrafi obciążyć skrzynię (na przykład szybciej zużyją się tarczki sprzęgłowe),
a dodatkowo po pewnym czasie między pracującymi elementami mogą pojawić się luzy. Korzystanie z biegu jałowego, czyli trybu N, w momencie zjazdu ze wzniesienia bywa ryzykowne, a wręcz niekiedy zabronione, ponieważ możemy doprowadzić do przegrania się skrzyni.

W takiej sytuacji silnik pracuje na wolnych obrotach i nie dostarcza odpowiedniego ciśnienia oleju, który odpowiada za smarowanie i chłodzenie. W nieco starszych samochodach nie zaleca się wyłączania jednostki napędowej kiedy skrzynia pracuje w trybie D, R lub manualnym. Zgaszenie silnika powoduje, że w przekładni spada ciśnienie, czego efektem jest także niedostateczne smarowanie pracujących elementów. W nowszych konstrukcjach, elektronika potrafi samoczynnie przejść w tryb parkingowy, jeśli my zapomnimy tego zrobić. Ponadto nie wolno wybierać biegu wstecznego w czasie jazdy. Najpierw auto trzeba zatrzymać, a dopiero później można wykonać manewr cofania. Nagła zmiana trybu z D na R, kiedy auto się porusza, może zakończyć się poważną awarią i uszkodzeniem opisywanego elementu.

Automatyczna skrzynia biegów. Uruchamianie na „popych”

Użytkownicy aut z „automatem” często zadają pytanie, czy mając skrzynię automatyczną, można uruchomić samochód metodą na tzw. „popych”? Niestety nie, wszelkie próby podjęcia takiego działania zakończą się fiaskiem lub finalnym zniszczeniem skrzyni. W skrajnym przypadku może nawet dojść do uszkodzenia rozrządu lub elementów układu napędowego.

Automatyczna skrzynia biegów. Holowanie przyczepy

Jak już wspomnieliśmy, automatyczne skrzynie bywają wrażliwe na przegrzanie.
W związku z tym, mechanicy zwracają szczególną uwagę na kwestię holowania ciężkich przyczep. Jeśli planujemy to robić, to na początek należy sprawdzić np. w tabliczce znamionowej samochodu, jak ciężką przyczepę może uciągnąć nasze auto. Zdarza się, że możliwości niektórych modeli są wręcz symboliczne. Dokładniej mówiąc, nie chodzi o sam gabaryt, a o jej masę.

Należy również ustalić czy nasze auto posiada chłodnicę oleju przekładniowego. Zdarza się, że niektóre wersje, szczególnie te importowane spoza Europy nie mają jej. W takim przypadku holowanie przyczepy grozi przegrzaniem przekładni i w konsekwencji - awarią. W razie potrzeby, na rynku znajdziemy firmy, które montują odpowiednie chłodnice. Koszt takiej usługi na pewno będzie niższy, aniżeli sama wymiana lub kompletny remont skrzyni w naszym aucie.

Automatyczna skrzynia biegów. Holowanie samochodu

Wydawać by się mogło, że skoro nasza skrzynia ma tryb Neutralny oznaczony jako N, to w razie usterki auto będzie można zaholować do najbliższego warsztatu lub miejsce postoju. Często producenci dopuszczają taką możliwość, ale zastrzegają, że nie wolno przekraczać danej prędkości i dystansu. Najczęściej limit ustalany jest na poziomie do 50 km/h. Wynika to z faktu o którym wspomnieliśmy wyżej, czyli możliwości przegrzania przekładni. Mimo to, zalecamy stosować się do zasady, że samochód z automatyczną skrzynią biegów holujemy tylko w sytuacjach mocno awaryjnych i zawsze bezpieczniej będzie skorzystać z lawety.

Automatyczna skrzynia biegów. Wymiana oleju w „automacie”

Automatyczna skrzynia biegów, to przede wszystkim komfort w codziennym użytkowaniu auta, ale także bezpieczeństwo, ponieważ kierowca nie musi zajmować
Automatyczna skrzynia biegów, to przede wszystkim komfort w codziennym użytkowaniu auta, ale także bezpieczeństwo, ponieważ kierowca nie musi zajmować się doborem przełożeń i skupia się w głównej mierze na kierowaniu. Dzisiejsze przekładnie potrafią optymalizować spalanie, a to niekiedy niemały plus finansowy.

Fot. Mercedes

Specjaliści twierdzą, że w klasycznej skrzyni (hydrokinetycznej) warto stosować interwał wymiany oleju co 60 tys. km, jeśli producent nie zaleca inaczej. Wszystko zależne jest od konstrukcji przekładni oraz użytego smarowidła. Jeśli zastosowanie ma olej syntetyczny, to możliwy jest dłuższy okres eksploatacji, a jeśli mineralny, to wymiany powinny być częstsze. Należy również wymienić filtr, co czasem może być utrudnione, gdyż w starszych konstrukcjach bywa on zabudowany wewnątrz skrzyni. Jeśli oleju nie będziemy wymieniać, to doprowadzimy do zebrania się zanieczyszczeń, które mogą zablokować np. elektrozawory i z czasem finalnie uszkodzić cały zespół sterujący.

W niektórych skrzyniach dwusprzęgłowych producenci definiują interwał wymiany co 120 tys. km. Warto skrócić ten czas o połowę i zgłosić się do serwisu po przejechaniu 60 tys. km. Najbardziej odporną konstrukcją na zaniedbania eksploatacyjne jest zautomatyzowana skrzynia mechaniczna, w tym przypadku przede wszystkim należy pamiętać o wymianie płynu w układzie hydraulicznym, który steruje sprzęgłem. Skrzynie bezstopniowe są wrażliwe na skład oraz jakość oleju i lepiej jest go wymienić nie przekraczając przebiegu 60 tys. km, a nawet częściej np. po 30 tys. km.

Automatyczna skrzynia biegów. Najczęstsze usterki

W momencie kiedy w klasycznej automatycznej skrzyni doprowadzimy już do przegrzania oleju lub samej przekładni, to jest szansa, że uszkodzeniu ulegną uszczelnienia i tarcze cierne, ale także sprzęgło hydrokinetyczne. W skrzyniach dwusprzęgłowych częstemu wypracowaniu ulegają koła dwumasowe oraz same sprzęgła, częściej psują się tzw. skrzynie suche, aniżeli te ze, sprzęgłami mokrymi.

W przekładniach zautomatyzowanych najczęściej zawodzi osprzęt, ponieważ za przełożenia odpowiadają hydrauliczne i elektryczne siłowniki. Skrzynie CVT nie prezentują ponadprzeciętnej trwałości, często zawodzi w nich sterownik, zespół sprzęgieł, rozciągający się lub pękający łańcuch oraz pompa olejowa. Często na funkcjonowanie automatu duży wpływ ma sposób eksploatacji auta, jakość prowadzonego serwisu, a także (co ciekawe), osprzęt silnika, czyli świecie, kable wysokiego napięcia i alternator.

Automatyczna skrzynia biegów. „Shift by wire”

Automatyczna skrzynia biegów, to przede wszystkim komfort w codziennym użytkowaniu auta, ale także bezpieczeństwo, ponieważ kierowca nie musi zajmować
Automatyczna skrzynia biegów, to przede wszystkim komfort w codziennym użytkowaniu auta, ale także bezpieczeństwo, ponieważ kierowca nie musi zajmować się doborem przełożeń i skupia się w głównej mierze na kierowaniu. Dzisiejsze przekładnie potrafią optymalizować spalanie, a to niekiedy niemały plus finansowy.

Fot. Archiwum

Poruszając kwestię automatycznych skrzyń biegów, warto również wspomnieć o technologii „Shift by wire”, o której nieczęsto się mówi, a jest coraz powszechniej stosowana i za jakiś czas będzie to ważny element samochodów posiadających systemy autonomizujące nowej generacji, a nawet w pełni autonomicznych, ponieważ takie auta same decydują o kierunku jazdy i prędkości. Naszym zadaniem jest tylko ustawić punkt docelowy. W rozwiązaniu tym, tryby pracy skrzyni biegów włączane są przy użyciu elektroniki (jednostki sterującej).

Żądany tryb (D, N lub R) aktywujemy niewielką dźwignią lub pokrętłem, które znajdziemy na kolumnie kierownicy lub w pobliżu konsoli środkowej, następnie sygnał jest przesyłany bezprzewodowo do odbiornika skrzyni, który włącza lub wyłącza dane przełożenie. Dodatkowo ta nowatorska technologia pozwala efektywniej zaprojektować wnętrze pojazdu oraz zmniejsza jego masę, z racji wyeliminowania sporej ilości mechanicznych elementów, które bądź co bądź, musiały znaleźć się pod tunelem środkowym lub deską rozdzielczą. System „Shift by wire” może być zesparowany ze skrzyniami bezstopniowymi, dwusprzęgłowymi lub półautomatycznymi. Stosowany jest już przez wielu producentów samochodów, takich jak np.: Audi, BMW, Citroen, Mercedes, Volkswagen lub też Toyota.

Skoda. Prezentacja gamy SUV-ów: Kodiaq, Kamiq i Karoq

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Droga księżycowa w Gdyni, czyli Marszewska Góra

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na motofakty.pl Motofakty