Olej silnikowy ma za zadanie nie tylko zapewnić odpowiednio niski współczynnik tarcia smarowanym elementom, ale również je chłodzić, uszczelniać, chronić przed korozją, utrzymywać w czystości oraz tłumić drgania. Ten najbardziej odpowiedzialny płyn w samochodzie jest mieszaniną olejów bazowych i dodatków uszlachetniających. Oleje bazowe powstają w wyniku przeróbki ropy naftowej. Oprócz olejów bazowych mineralnych są oleje syntetyczne oraz ich mieszaniny, czyli oleje półsyntetyczne. Dodatki uszlachetniające służące poprawieniu parametrów, stosowane w nowoczesnych olejach silnikowych , stanowią ok. 30 proc. ich objętości.
Lepkość to podstawa
Najważniejszym parametrem procesu smarowania jest lepkość. To opór pojawiający się w cieczy podczas jej przepływu. Gdy ciecz jest w ruchu sąsiadujące jej warstwy poruszają się z różnymi prędkościami, oddziałując na siebie siłami tarcia wewnętrznego, czyli inaczej siłami lepkości. W wysokich temperaturach olej, który ma za małą lepkość jest bardziej podatny na zerwanie tzw. filmu olejowego, czyli cienkiej jego warstwy jaka tworzy się podczas smarowania współpracujących elementów, aby nie dochodziło do tarcia metalu o metal. W celu zwiększenia lepkości w tych warunkach pracy stosuje się specjalne dodatki lepkościowe zwane wiskozatorami. Z kolei w niskich temperaturach nieodpowiedni olej może mieć już na tyle dużą lepkość, że podczas jego przetłaczania powstają opory, spowalniające prędkość wału korbowego, jednocześnie zwiększające obciążenie rozrusznika oraz utrudniające dopływ oleju do najbardziej odległych punktów smarowania.
Klasyfikacja olejów
Przydatność oleju umożliwiają różne klasyfikacje, na podstawie których producenci określają wymagania jakie ma spełniać prawidłowo dobrany olej do określonego silnika. Oleje silnikowe klasyfikuje się przede wszystkim pod względem lepkości i jakości. Jeśli chodzi o kryteria lepkościowe to obowiązuje jedna klasyfikacja lepkościowa opracowana przez SAE (Society of Automative Engineers – Stowarzyszenie Inżynierów Samochodowych). Natomiast pod względem jakościowym nie ma już takiej jednomyślności. Najbardziej znaną klasyfikacją jest ta stworzona przez API (American Petroleum Institute – Amerykański Instytut Naftowy), która z racji autorstwa najlepiej dopasowana jest do silników amerykańskich. Natomiast do jednostek napędowych europejskich bardziej dostosowana jest klasyfikacja opracowana przez ACEA (Association des Constructeurs Europeens de l’Automobile – Europejskie Stowarzyszenie Konstruktorów Pojazdów Samochodowych). To obecnie najbardziej rozbudowana klasyfikacja jakościowa olejów silnikowych.
Oprócz wymienionych klasyfikacji występują jeszcze odrębne wymagania producentów silników. Z tego powodu na opakowaniach lejów widnieją normy BMW, Mercedesa, Porsche, Volkswagena, Volvo i innych.
Dobierając olej do silnika należy sprawdzić czy jego producent oprócz określonych kryteriów lepkościowych i jakościowych nie nakłada jeszcze dodatkowych własnych wymogów. Jeśli tak, to znaczy, że tylko taki olej jest w stanie wypełnić narzucone mu zadania i tylko taki należy zastosować do silnika.
Obsługa oleju
Olej należy wymieniać po przebiegu lub okresie podanym przez producenta. W przypadku, gdy samochód jest eksploatowany w trudnych warunkach lub, gdy układ sterujący dawką paliwa nadmiernie wzbogaca mieszankę co może prowadzić do przedostawania się paliwa do miski olejowej i w rezultacie do pogorszenia smarowania należy wymienić olej wcześniej.
Mimo że oleje silnikowe są ze sobą mieszalne, to jednak z ze względu na różnorodność klas lepkościowych i jakościowych oraz różne pakiety dodatków uszlachetniających rezultatem mieszania olejów różnych klas jest zmiana parametrów. Z tego powodu olej przeznaczony na dolewkę do nowoczesnego silnika powinien oprócz norm lepkościowych i jakościowych spełniać jeszcze te same dodatkowe wymagania producenta jak ten znajdujący się w misce olejowej.
Z zakupem oleju i jego wymianą wiąże się jeszcze problem jego przechowywania. Według specjalistów oleje w fabrycznych szczelnie zamkniętych pojemnikach, można magazynować w suchych i chłodnych pomieszczeniach przez okres co najmniej 5 lat. Natomiast w przypadku opakowań , z których już została zużyta część oleju okres ich przechowywania nie powinien być dłuższy niż czas eksploatowania oleju w silniku przy przeciętnym interwale wymiany, a więc nie dłużej niż rok. Po każdorazowym otwarciu pojemnika z olejem należy go szczelnie zamknąć, aby w ten sposób ograniczyć dostęp wilgoci, powietrza i zanieczyszczeń.
Klasyfikacja lepkościowa SAE
Dzieli oleje na zimowe i letnie. Wśród olejów zimowych rozróżnia sześć klas. Oznaczone są one liczbami i literą W (0W; 5W; 10W; 15W; 20W; 25W). Im niższa liczba tym olej lepiej sobie radzi w niskich temperaturach. Z kolei oleje letnie podzielone są na pięć klas, oznaczonych samymi liczbami (20; 30; 40; 50; 60). Większa wartość liczby oznacza, że lepkość takiego oleju wolniej spada wraz ze wzrostem temperatury. Oleje jednosezonowe zostały zastąpione przez oleje wielosezonowe ( 0W-30; 5W-30; 5W-40; 10W-30; 10W-40; 15W-40; 10W-60 it), które łącząc w sobie cechy olejów zimowych i letnich dobrze sprawdzają się zarówno w niskich jak i w wysokich temperaturach. Zastosowanie odpowiedniego oleju nie tylko chroni silnik, ale pozwala ograniczyć zużycie paliwa. W tej ostatniej kwestii szczególnego znaczenia nabierają oleje ( 0W20;5W20; 0W30; 5W30).
Klasyfikacja jakościowa API
Dzieli oleje do silników benzynowych, (pierwsza litera oznaczenia S) oraz do silników wysokoprężnych ( pierwsza litera oznaczenia C). Następujące po nich litery ułożone są w porządku alfabetycznym. Im wcześniejsza litera tym starsza klasa jakościowa. W przypadku silników wysokoprężnych umieszczana jest dodatkowa cyfra, która definiuje typ silnika (2 lub 4–suwowy).
Oznaczenia olejów według tej klasyfikacji mogą obejmować obie grupy silników np. API SI/CF. To znaczy, że dany olej może być stosowany zarówno do silnika benzynowego, gdzie producent przewidział klasę SI, jak i silnika Diesla, wymagającego klasy CF. Jednak w pierwszej kolejności jest on przewidziany do zastosowania w silniku benzynowym wymagającym klasy SI.
Klasyfikacja jakościowa ACEA
Zaletami klasyfikacji ACEA są bardzo szczegółowe i jasne kryteria przydziału olejów do poszczególnych grup. Do oznaczania typów silników stosuje się następujące litery:
A – silniki benzynowe;
B – silniki wysokoprężne do samochodów osobowych i lekkich dostawczych;
C - silniki benzynowe z systemem katalitycznym i wysokoprężne z układem recyrkulacji spalin i obniżonej zawartości siarki, fosforu i popiołów siarczanych;
E – mocno obciążone silniki wysokoprężne do pojazdów ciężarowych, ciężkiego sprzętu i maszyn rolniczych.
Po literowym oznaczeniu rodzaju silnika występuje cyfra klasyfikująca określoną grupę silników, w których dany olej może być zastosowany. Oleje mogą być klasyfikowane w ramach jednej grupy silników lub kilku. Na przykład oznaczenie A3/B4 określa olej do nowoczesnych silników benzynowych oraz wysokoprężnych z bezpośrednim wtryskiem paliwa.
Stop agresji drogowej. Film policji ze Starogardu Gdańskiego
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?